ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ Ε.Ε. ΜΕ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ 1 ΤΡΙΣ. ΕΥΡΩ
ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ Ε.Ε. ΜΕ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ 1 ΤΡΙΣ. ΕΥΡΩ
Το φιλόδοξο σχέδιο, το οποίο «ξεδιπλώθηκε» την περασμένη Τετάρτη στο Ευρωκοινοβούλιο αφορά τη διασφάλιση επαρκούς, βιώσιμης, ανταγωνιστικής και οικονομικά προσιτής ενέργειας για όλους τους Ευρωπαίους, μέσω των ηλεκτρικών διασυνδέσεων, της ανάπτυξης των ΑΠΕ και της εξοικονόμησης ενέργειας. Απώτερος στόχος είναι η μείωση της εξάρτησης από τη Ρωσία και η αναθέρμανση της ευρωπαϊκής οικονομίας και τεχνολογίας.
Για την υλοποίηση των απαιτούμενων υποδομών υπολογίζεται ότι θα χρειαστούν επενδύσεις ύψους 1 τρισ. ευρώ ως το 2020 σε συνδυασμό με τεχνολογίες αιχμής, που θα ενισχύσουν τη θέση της Ευρώπης. Από μεγάλης κλίμακας ηλεκτρικές διασυνδέσεις για τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας και εγκαταστάσεις αποθήκευσης ως τα λογισμικά που χρειάζονται για να κάνουν «έξυπνα» τα δίκτυα και να διαχειρίζονται τη ζήτηση, καθώς και τα προϊόντα, τα υλικά και τις υπηρεσίες που θα αναβαθμίσουν ενεργειακά τον κτιριακό τομέα της Ε.Ε. «Είναι ένα σχέδιο που θα ενώσει 28 ευρωπαϊκές αγορές σε μία Ενεργειακή Ένωση, θα μειώσει τις εξαρτήσεις της Ευρώπης στον τομέα της ενέργειας και θα εξασφαλίσει ένα προβλέψιμο περιβάλλον για τους επενδυτές, το οποίο χρειάζεται για να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας», δήλωσε ο Μ. Σέφτοβιτς, ο αρμόδιος αντιπρόεδρος της Κομισιόν.
Στόχος είναι έως το 2020 το 10% της ηλεκτρικής ενέργειας της Ε.Ε. να μπορεί να «κυκλοφορεί» μέσω διασυνδέσεων στις αγορές των κρατών-μελών και να είναι ελεύθερη η ροή και η εμπορία ηλεκτρισμού.
Η Κομισιόν υποστηρίζει ότι ένα κατάλληλα συνδεδεμένο ευρωπαϊκό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας θα μπορούσε να εξοικονομεί για τους καταναλωτές περί τα 40 δισ. ευρώ τον χρόνο. Το πλάνο συνδυάζει τους στόχους για το κλίμα, καθώς προβλέπει τη μετάβαση στις ΑΠΕ δεύτερης γενιάς και την ενίσχυση του μεριδίου τους στο 27% του ενεργειακού ισοζυγίου ως το 2030, τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 27% και στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά 27%.
Όσο ελκυστικοί και αν φαίνονται οι στόχοι βέβαιο είναι ότι θα συναντήσουν σοβαρά πολιτικά και πρακτικά εμπόδια. Οι αντιδράσεις ήδη έχουν αρχίσει από τη Γερμανία και την Ουγγαρία και αναμένεται να ακολουθήσουν και άλλες χώρες. Ένας βασικός λόγος είναι ότι το σχέδιο Γιούνκερ αφαιρεί εξουσίες από τα κράτη-μέλη, όσον αφορά στην εθνική ενεργειακή τους πολιτική. Μία από τις πιο αμφιλεγόμενες προτάσεις του σχεδίου είναι ότι οι Βρυξέλλες θα παρεμβαίνουν προληπτικά και θα ελέγχουν κάθε ενεργειακή συμφωνία με τρίτη χώρα πριν υπογραφεί. Ο αρμόδιος Επίτροπος δικαιολόγησε τον όρο αυτό με τα προβλήματα που ανέκυψαν με τη Gazprom και τις διακρατικές συμφωνίες που είχαν υπογραφεί μεταξύ της Ρωσίας και έξι χωρών για τη διέλευση του αγωγού αερίου South Stream.
Η Ενεργειακή Ένωση, που έχει ως απώτερο στόχο και την ενιαία διαπραγμάτευση με τους προμηθευτές αερίου από τρίτες χώρες, θα ελέγχει προληπτικά και τις συμφωνίες προμήθειας αερίου. Η Γερμανία, η οποία τον περασμένο χρόνο «έκλεισε» βασικές συμφωνίες με τη Ρωσία για την προμήθεια αερίου τα επόμενα 20 χρόνια, ήδη έχει διαμηνύσει ότι οι συμβάσεις αυτές αφορούν ιδιωτικές εταιρείες, στις οποίες δεν παρεμβαίνει το Βερολίνο.
Δυσοίωνα είναι τα μηνύματα και από την Ουγγαρία, με τον πρωθυπουργό της χώρας να δηλώνει ότι δεν θα στηρίξει την Ενεργειακή Ένωση, καθώς πριν λίγες εβδομάδες η Βουδαπέστη κατάφερε να κλείσει με τη Ρωσία μία συμφέρουσα συμφωνία προμήθειας αερίου για τα επόμενα 20 χρόνια, με τιμές σημαντικά χαμηλότερες από τις προηγούμενες. Οι μεγάλες ενεργειακές εταιρείες των περισσότερων χωρών-μελών συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τις εθνικές τους κυβερνήσεις, οι οποίες θεωρούν τον έλεγχο στην προσφορά ενέργειας και στις τιμές ως ζωτικούς πυλώνες της εθνικής τους πολιτικής. Στο πλαίσιο αυτό οι κυβερνήσεις δεν εμφανίζονται πρόθυμες να παραχωρήσουν μέρος της εξουσίας τους, ενώ και πολλοί ενεργειακοί όμιλοι, ειδικά οι πολύ μεγάλοι, προτιμούν να κλείνουν μόνοι τις συμφωνίες με τους ξένους προμηθευτές.
Το χρονοδιάγραμμα
Πάντως τόσο οι εταιρείες ηλεκτρισμού της Ευρώπης όσο και οι φορείς των ΑΠΕ εκφράστηκαν θετικά για το σχέδιο της Κομισιόν. Άλλωστε για πολλούς από τους ενεργειακούς οίκους της Ευρώπης, η ενοποίηση σημαίνει μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων και ευκολότερη πρόσβαση σε νέες αγορές.
Στις προτεραιότητες είναι και η ενίσχυση του ρόλου του ΑCER, του φορέα της Ε.Ε για τη Συνεργασία των Εθνικών Ρυθμιστικών Αρχών. Ο ACER θα αποκτήσει πραγματική δύναμη πάνω στις εθνικούς ρυθμιστές - ένα σχέδιο που μάλλον δεν θα βρίσκει σύμφωνο τον υπουργό Παραγωγικής Ανασυγκρότησης Παναγιώτη Λαφαζάνη, ο οποίος πρόσφατα είχε εξαγγείλει την αλλαγή της νομοθεσίας για τη ΡΑΕ, με στόχο την αποδυνάμωση των αρμοδιοτήτων της στο ελάχιστο που προβλέπουν οι κοινοτικοί κανονισμοί.
Η Ενεργειακή Ένωση, η οποία έχει ήδη λάβει την έγκριση του Ευρωκοινοβουλίου, θα τεθεί στο τραπέζι των συνομιλιών που θα έχουν οι υπουργοί Ενέργειας της Ε.Ε. στις Βρυξέλλες στις 5 Μαρτίου. Θα ακολουθήσει ένα άτυπο συμβούλιο που διοργανώνει η λιθουανική προεδρία στις 14-16 Απριλίου.
Η επίσημη θέση του υπουργικού συμβουλίου αναμένεται να διατυπωθεί στο Λουξεμβούργο κατά τις συνεδριάσεις της 11ης και 12ης Ιουνίου. Στη διαδικασία συμμετέχουν και οι υπουργοί Περιβάλλοντος της Ε.Ε. που θα συζητήσουν το σχέδιο στις Βρυξέλλες στις 6 Μαρτίου, ενώ περιλαμβάνεται και στην ατζέντα της εαρινής Συνόδου Κορυφής στις 19-20 Μαρτίου.
Ηλεκτρικές διασυνδέσεις ελληνικού ενδιαφέροντος
Έργα κοινού ενδιαφέροντος
Διασύνδεση μεταξύ Bασιλικού (Kύπρος) και Kορακιάς (Kρήτη): Tο έργο, το οποίο βρίσκεται στο στάδιο της μελέτης με προοπτική ολοκλήρωσης το 2022, συνδυάζεται με τη διασύνδεση μεταξύ Xαδέρας (Iσραήλ) και του Bασιλικού στην Kύπρο, το οποίο επίσης περιλαμβάνεται στη λίστα των ευρωπαϊκών πρότζεκτ. H ηλεκτρική σύνδεση Kύπρου -Iσραήλ βρίσκεται επίσης στο στάδιο της μελέτης και ο χρονικός ορίζοντας ολοκλήρωσης του έργου είναι το 2018. Aς σημειωθεί ότι το επενδυτικό πλάνο του Διαχειριστή Mεταφοράς (AΔMHE) περιλαμβάνει τη διασύνδεση Kρήτης - ηπειρωτικής Eλλάδος.
Ηλεκτρική διασύνδεση
Η λίστα των μεγάλων έργων
Το μόνο ελληνικού ενδιαφέροντος έργο είναι η διασύνδεση Κύπρου – Κρήτης.
Το πρώτο μεγάλο πρότζεκτ αφορά στην ηλεκτρική διασύνδεση των χωρών της Βόρειας Θάλασσας για τη μεταφορά «πράσινης» ενέργειας. Στο έργο συμμετέχουν 9 χώρες-μέλη και η Νορβηγία, απ' όπου και θα ξεκινά το υποβρύχιο καλώδιο με προορισμό τη Βρετανία. Η σύνδεση θα συνεχίσει προς τη Γαλλία, το Βέλγιο, την Ολλανδία και τη Γερμανία, πριν επιστρέψει στη Σκανδιναβία. Η λειτουργία του θα επιτρέψει στην Ευρώπη να δημιουργήσει μία ζώνη ελεύθερου εμπορίου για την ανανεώσιμη ενέργεια, μειώνοντας την ανάγκη πλεονάζουσας ηλεκτροπαραγωγικής δυναμικότητας για τη κάλυψη των αναγκών ηλεκτροδότησης, που προκύπτει από την μεταβλητότητα των ΑΠΕ.
Κύπρος – Κρήτη
Το μόνο ελληνικού ενδιαφέροντος έργο που περιλαμβάνει στη φάση αυτή ο σχεδιασμός είναι η διασύνδεση Κύπρου - Κρήτης. Πρόκειται για το δεύτερο τμήμα του «Eurasia Interconnector», της Ευρω-ασιατικής διασύνδεσης. Το πρώτο τμήμα αφορά στη σύνδεση Ισραήλ - Κύπρου. Ο σχεδιασμός του ΑΔΜΗΕ, του Διαχειριστή Μεταφοράς Ηλεκτρισμού προβλέπει ως γνωστόν τη σύνδεση της Κρήτης με την ηπειρωτική Ελλάδα, της οποίας το σύστημα είναι ήδη συνδεδεμένο με την Ιταλία, την Αλβανία, τη Βουλγαρία, τη ΠΓΔΜ και την Τουρκία. Βέβαια για να λειτουργήσουν αποτελεσματικά οι διασυνδέσεις αυτές χρειάζονται νέες γραμμές, αφού η χωρητικότητά τους είναι περιορισμένη. Ορισμένα πάντως σχέδια έχουν ήδη προγραμματιστεί.
Τον Οκτώβριο του 2014 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε όλες τις χώρες-μέλη να διασυνδέσουν τουλάχιστον το 10% του συνολικού ηλεκτροπαραγωγικού τους δυναμικού ως το 2020. Χωρίς τις κατάλληλες υποδομές είναι αδύνατη η διασυνοριακή εμπορία ηλεκτρισμού, που αποτελεί επίσης έναν από τους πυλώνες του νέου σχεδίου για την ευρωπαϊκή αγορά. Η Κομισιόν εκτιμά ότι οι διασυνδέσεις θα περιορίσουν τον κίνδυνο για μπλακ άουτ και θα μειώσουν την ανάγκη για την κατασκευή νέων σταθμών ηλεκτροπαραγωγής. Οι καταναλωτές θα έχουν μεγαλύτερη ελευθερία επιλογής προμηθευτή, πράγμα που μπορεί να συμπιέσει τις τιμές. Σε πρώτη φάση πάντως, μέχρι να αποσβεστούν οι νέες επενδύσεις στα καλώδια μεταφοράς και τα δίκτυα, μάλλον οι καταναλωτές θα είναι εκείνοι που θα επιβαρυνθούν.
Επάρκεια
Ένα από τα βασικά στοιχεία είναι ότι τα ενοποιημένα ηλεκτρικά συστήματα θα μπορούν να διαχειριστούν καλύτερα το ολοένα και αυξανόμενο δυναμικό των ΑΠΕ, το οποίο ήδη έχει προκαλέσει διάφορα προβλήματα στην ευρωπαϊκή ηλεκτρική βιομηχανία, λόγω της μεταβλητότητάς στην παραγωγή πράσινης ενέργειας. Η Ενεργειακή Ένωση δεν θέτει ανάλογους στόχους για το φυσικό αέριο. Ο λόγος, όπως αναφέρει η Κομισιόν είναι ότι το αέριο μεταφέρεται στην Ευρώπη είτε υγροποιημένο (LNG) είτε με μεγάλους αγωγούς οι οποίοι στις περισσότερες περιπτώσεις περνούν από πολλές χώρες, εντός και εκτός ΕΕ, πριν φθάσουν στην αγορά των τελικών καταναλωτών. Οπότε δεν θα είχε νόημα η θέσπιση ενός στόχου, παρόμοιου με αυτόν που τέθηκε για τις αγορές ηλεκτρισμού. Ωστόσο οι Βρυξέλλες έχουν θεσπίσει συγκεκριμένους κανόνες για τη διασφάλιση της επάρκειας προσφοράς αερίου και για την προστασία σε έκτακτες καταστάσεις διακοπής της παροχής.
Από την άλλη πλευρά στον ηλεκτρισμό οι διασυνδέσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών είναι περιορισμένες. Υπάρχουν μάλιστα και 12 χώρες-μέλη, η Ιταλία, η Ιρλανδία, η Ρουμανία, η Πορτογαλία, η Εσθονία, η Λεττονία, η Λιθουανία, η Βρετανία, η Ισπανία, η Πολωνία, η Κύπρος και η Μάλτα που έχουν ελάχιστη ή μηδενική διασύνδεση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Ο στόχος της διασύνδεσης του 10% είναι το μίνιμουμ, καθώς ως το 2030 οι διασυνδέσεις πρέπει να έχουν αυξηθεί στο 15%. Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι για ορισμένες χώρες ο στόχος του 15% μπορεί να απαιτεί επενδύσεις, που δεν είναι οικονομικά δικαιολογημένες, οπότε οι περιπτώσεις αυτές θα επανεξεταστούν.
Για τις επενδύσεις που πρέπει να υλοποιηθούν, η Επιτροπή έχει καταρτίσει από το 2013 μία λίστα με τα λεγόμενα «Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος». Η λίστα περιλαμβάνει 248 πρότζεκτ εκ των οποίων τα 37 αφορούν στις χώρες που είναι κάτω του στόχου του 10%. Όλα τα έργα που έχουν ενταχθεί στη λίστα απολαμβάνουν πολύ γρήγορες διαδικασίες αδειοδότησης και βελτιωμένο ρυθμιστικό πλαίσιο, ενώ για ορισμένα από αυτά προβλέπονται και χρηματοδοτικές ενισχύσεις. Η λίστα των Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος θα αναθεωρείται κάθε δύο χρόνια.
Συνολικά η Κομισιόν εκτιμά ότι για να επιτευχθεί ο στόχος 10% για τις διασυνδέσεις θα απαιτηθούν επενδύσεις ύψους 40 δισ. ως το 2020. Η συμμετοχή των πρότζκετ στην λίστα της ΕΕ θεωρείται ότι διευκολύνει τη χρηματοδότησή τους από την αγορά, καθώς οι επενδυτές θα μπορούν να αποπληρωθούν από τις ταρίφες για τη χρήση των διασυνδέσεων. Ορισμένα έργα, κυρίως αυτά που συμβάλλουν στην ασφάλεια εφοδιασμού θα μπορούν να επιχορηγηθούν από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό CEF, o οποίος διαθέτει περί τα 5,35 δισ. ευρώ για την περίοδο 2014-2020. Με τη χρησιμοποίηση και άλλων χρηματοδοτικών εργαλείων όπως τα ομόλογα έργου εκτιμάται ότι θα κινητοποιηθούν πολύ περισσότερα κεφάλαια. Κατά περίπτωση μπορεί να χρησιμοποιηθεί και το νέο κανάλι χρηματοδότησης, το ESIF, το Ευρωπαϊκό Διαρθρωτικό και Επενδυτικό Ταμείο.
Το ESIF είναι το κύριο χρηματοδοτικό εργαλείο του νέου πακέτου για την Ανάπτυξη, την Απασχόληση και τις Επενδύσεις, που προωθεί η Επιτροπή και εκτιμάται ότι θα μπορέσει να κινητοποιήσει τουλάχιστον 315 δισ. ευρώ σε ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις στην Ευρώπη.